LỜI MỞ ĐẦU
Một xa hội co những chinh sach về phat triển kinh tế ngay một
toan diện va hiệu quả hơn sao cho đoi sống tinh thần va vật chất của
con người trong xa hoị do ngay một ổn dịnh phong phu ,nhưng để co
được một xa hội như vậy khong phảI tự nhien ma co .Thực tế đa
chứng minh rằng việc phat triển kinh tế la một việc vo cung kho
khăn ,đo la cuộc chạy đua soi động giữa cac nước tren thế giới nhằm
đạt được một vị tri cao hơn tren truường quốc tế .Muốn thực hiện
điều đo thi nhất quyết trong chinh sach phat triển kinh tế của mỗi
quốc gia đoi hoỉ phảI được dựa tren một nền tảng cơ sở ly thuyết
vững chắc về cac quy luật kinh tế ,đặc biệt la quy luật gia trị .Vi sao
lạu noi quy luật gia trị la quy luật quan trọng nhất ? va đối với nứơc ta
hiện nay nền kinh tế thị trướng liệu co chịu ảnh hưởng của quy luật
nay ? Nếu trả lời được cau hỏi tren hay noi cach khac la nghien cứu
quy luật gia trị thi ta nhận định đươc thực trạng của nền kinh tế Việt
Nam hiện nay từ đo co được những ly luận chung về những tồn tại
.những tiến bộ .cũng như hướng phat triển. Mặt khac tac dụng của quy
luật gia trị tuỳ thuộc vao trinh độ phat triển của lực lượng sản suất
mức độ hoan thiện của quan hệ sản xuất XHCN va vao khả năng nhận
thức vận dụng va tổ chức cac hoạt động kinh tế thực tiễn của nha
nước. Hơn nữa tac dụng của quy luật gia trị la tac dụng khach quan
,khả năng con người nhận thức va vận dụng quy luật sẽ quy định tinh
chất tieu cực hay tich cực ma việc vận dụng no sẽ mang lại cho xa
hội,vi vậy nghien cứu để co thể ap dụng quy luật gia trị một cach khoa
học hiệu quả tận dụng một cach tối ưu nhất những ưu điểm của no
khi tham gia vao nền kinh tế đất nước chinh la mục đich của em khi
1
§Ò ¸n KTCT
ch n đ tai nay – v i vai tro la m t thanh ọ ề ớ ộ vien tương lai của nền kinh
tế việt nam.
Về mặt ly thuyết , quy luật gia trị được phat biểu như sau : “sản xuất
trao đổi hang hoa phải dựa tren cơ sở lượng gia trị hang hoa hay thời
gian lao động cần thiết “. Tren thực tế thi quy luật gia trị mang y nghĩa
đặc biệt quan trọng do mang cac tinh chất sau :
+ Điều tiết va lưu thong hang hoa: trong sản xuất quy luật gia trị điều
tiết việc phan phối tư liệu sản xuất va sức lao động giưa cac nganh
sản xuất thong qua sự biến động của gia cả hang hoa
+ Kich thich lực lượng sản xuất phat triển :người sản xuất muốn đứng
vững phải lien tục đổi mới kỹ thụat vi kỹ thuật tien tiến thi gia trị ca
biệt của hang hoa sẽ thấp hơn gia trị xa hội của hang hoa như vậy
người sản xuất mới co lai nhất
+ Thực hiện sự binh tuyển tự nhien :sự tac động của quy luật gia trị ben
cạnh những tich cực kể tren con dẫn đến sự phan hoa giau ngheo giữa
những người sản xuất hang hoa nhất la những người sản xuất nhỏ
Vi nền kinh tế Việt Nam cung được xay dựng tren cơ sở của quy luật
gia trị nen tất yếu cac khia cạnh của nền kinh tế cũng mang dang dấp
của những đạc điểm tren va du được thể hiện trực tiếp hay gian tiếp
no cũng noi len được một phần nao đo thực trạng của qua trinh vận
dụng ,thấy được những ưu khuyết điểm để từ đo co những phương
phap khắc phục ,nhằm đạt được nhưng hiệu quả tốt hơn trong qua
trinh phat triển
"Quy luật giá trị và sự vận dụng quy luật giá trị ở Việt Nam"
Tren đay la tất cả những vấn đề ma em sẽ tập trung nghien cứu
trong bai viết của minh, những nội dung đo sẽ được đề cập trong hai
chương bao gồm :
2
§Ò ¸n KTCT
+Chương I: ly luận chung về quy luật gia trị
+Chương II: thực tế vấn đề đo ở Việt Nam
Cuối cung em xin cam ơn thầy giao đa ra đề tai va đa hướng dẫn cho
em nghien cứu đề taI nay một cach khoa học va nghiem tuc. Tuy nhien
đay la một đề tai hết sức bao quat va tổng hợp nhiều kiến thức vi vậy
ba viết của em khong thể tranh khỏi những thiếu sot va hạn chế .Em
rất mong co được sự chỉ bảo va giup đỡ của thầy co .Em xin chan
thanh cam ơn .
3
§Ò ¸n KTCT
CHƯƠNG I:
1.1 TINH TẤT YẾU KHACH QUAN VỀ QUY LUẬT NGIA TRỊ VA
VAI TRO CỦA NO TRONG NỀN KTTT
Thực tế lịch sử đa chứng minh , bất kỳ mợt sự vật hiện tượng nao ,từ
vi mo đến vĩ mo ,tất cả khi tồn tại trong tự nhien đều tuan theo nhưng
quy luật nhất định .Những quy luật nay chi phối tới cả qua trinh hinh
thanh va phat triển của mỗi sự vật hiện tượng
Va tất nhien nền kinh tế thế giới noi chung va nền kinh tế Việt Nam
noi rieng cũng khong nằm ngoai quy luật đo.Theo thời gian ,nền kinh tế
khong ngừng biến đổi nolien tục phan chia va hinh thanh them nhiều
thanh phần tế mới co những định hướng khac ,co những đặc đIểm va
quy định rieng biệt đối với cac thanh vien tham gia trong nền kinh tế đo
.Chung giống nhau la nhin bề ngoai tưởng như sản xuất va trao đổi
hang hoa la việc rieng của mỗi thanh vien họ độc lập va hinh như
khong chịu sự chi phối nao .Tren thực tế ,mọi người sản xuất va trao
đổi hang hoa đều chịu sự chi phối của quy luật gia trị .Đung như Mac
đa “ở đau co sản xuất va trao đổi hang hoa thi ở đo co quy luật gia trị”
(1) hay noi cach khac no chinh la quy luật thống soai của nền kinh tế
thị trường.Cac quy luật khac chịu sự chi phối của quy luật nay va một
phần cũng biểu hiện những yeu cầu của no:
Nền kinh tế hiện nay la nền kinh tế thị trường co tin hiệu nhạy ben
nhất la gia cả ma gia cả lại chịu sư chi phối của quy luật gia trị vi thế
noi quy luật gia trị co ảnh hưởng sau sắc tới nền kinh tế la hoan toan
phu hợp mang tinh tất yếu.
Hơn thế nữa việc vận dụng cac phương phap va chuẩn mực dựa tren
cơ sở quy luật gia trị trong việc tinh toan hao phi lao động xa hội cần
4
§Ò ¸n KTCT
thi t ta co th đ nh h ng đ c ế ể ị ướ ượ cac kế hoạch kinh tế quốc dan .Nhờ
đo ma ta co thể phan tich va co được những bước đi cụ thể cho nền
kinh tế trong cac thời kỳ tiếp theo
(1):Tư bản quyển III STH 1978 Tr.309
Bản than quy luật gia trị biểu hiện sự ngang bằng giữa cac tieu chuẩn
được dung lam cơ sở để xay dựng quan hệ giữa những người sản xuất
hang hoa no noi len tinh chất ngang gia cua việc trao đổi giữa họ với
nhau
Từ những điểm tren cho thấy việc chi phối cac mặt của nền
kinh tế thị trường bởi quy luật gia trị la vấn đề cơ bản tất yếu ,đa
được thực tế kiểm nghiệm chứng minh va khẳng đinhl.!
1.2 CAC QUAN ĐIỂM VỀ QUY LUẬT GIA TRỊ
Quy luật gia trị la quy luật của kinh tế của sản xuất hang hoa , ở đau
co sản xuất hang hoa thi ở đo tồn tại quy luật nay , du la xa hội tư bản
hay xa hội xa hội chủ nghĩa .No sẽthể hiện những đặc điểm khac nhau
tuy thuộc vao điều kiện va hoan cảnh kinh tế chinh trị của xa hội ma
no tồn tại .
Trong nền sản xuất hang hoa dựa tren chế độ tư hưu về tư liệu sản
xuất , những ngưới sản xuất tach rời nhau mặc dầu được lien kết với
nhau do sự phan cong lao động xa hội – co sự đối khang về lợi ich giữa
họ với nhau , cũng như giữa họ với toan xa hội ,trong đIũu kiện đo
,trao đổi những lượng lao động bằng nhau la phương thức duy nhất để
thực hiện lợi ich kinh tế của người sản xuất . Con trong nền sản xuất
hang hoa xa hội chủ nghĩa , chế độ cong hữuvề tư liệu sản xuất va
tinh chất lao đongj xa hội trực tiếp sinh ra từ chế độ sở huữu đo ,đa
tạo sự nhất tri về lợi ich giữa mọi thanh vien trong xa hội ,nhất tri về
5
§Ò ¸n KTCT
l i ich ca nhan va t p th nh ng ng i s ợ ậ ể ữ ườ ản xuất ngay từ đầu đa y thức
ro việc tieu phi lao động rieng của minh với tư cach la mọt bộ phận
của toan bộ lao động xa hội .Quy luật gia trị dưới chủ nghĩa xa hội yeu
cầu việc sản suất va trao đổi hang hoa phải tiến hanh tren cơ sở hao
phi lao động xa hội cần thiết ,nhằm bảo đảm sự thống nhất giữa cac
lợi ich : lợi ich xa hội ,lợi ich tập thể ,lợi ich ca nhan
Sự thống nhất giữa cac lợi ich nay đa mang lại cho quy luật gia trị một
nội dung đinh tinh mới khacs với quy luật gia trị trước no: đo la sự kết
hợp cac lợi ich trong lượng gia trị Theo yeu cầu cũa quy luật nay
việc xac định đung đắn thời gian lao động xa hội cần thiết co tầm quan
trọng đặc biệt. Trong cac xa hội dựa tren chế độ tư hữu về tư liệu lao
đọng sản xuất , thời gian lao động xa hội cần thiết được hinh thanh
một cach tự phat thong qua một con đường vong xa hội trong trao đổi
hang hoa . Con chủ nghĩa xa hội co thể kế hoạch hoa việc hinh thanh
thời gian lao đọng xa hội cần thiết no đưọc nhận thức va xac lập từ
trong qua trinh sản xuất , no được tinh toan đầy đủ mối quan hệ giữa
gia trị sử dụng va gia trị giữa cac lợi ich kinh tế cuả ca nhan người lao
động ,của xi nghiệp ,va của xa hội phu hợp với đIũu kiện kinh tế của
xa hội trong từng thơ kỳ:
“ Trong chủ nghĩa xa hội , dưới sự thống trị của chế độ cong hữu xa
hội chủ nghĩa tư liệu sản xuất , quy luật gia trị biểu hiện của quan hệ
sản xuất xa hội chủ nghĩa giưa người va người ,hoạt động trong hệ
thống quy luật của chủ nghĩa xa hội ,trong mối lien hệ lẫn nhau giữa
cac quy luật đo va được sử dụng để quản ly co kế hoạch nền sản xuất
“ (2)
Quy luật gia trị la trừu tượng, No thể hiện sự vận động của gia cả ma
gia cả hang hoa la biểu hiện bằng tiền của gia trị từ đo lam cho lam
6
§Ò ¸n KTCT
cho gia c hang hoa len su ng ả ố xung quanh gia trị của no .Mac quan
niệm đo la “ vẻ đẹp của quy luật gia trị “ (3)
Quy luật gia trị, với tư cach la quy luật cơ bản của sản xuất
hang hoa, đa tạo ra cho người mua va người ban những động lực cực
kỳ quan trọng . Tren thị trường, người mua bao giờ cũng muốn tối đa
hoa lợi ich sử dụng . Vi vậy người mua luon luon muốn ep gia thị
trường với mức thấp nhất. Ngược lại, người ban bao giờ cũng muốn
tối đa hoa lợi nhuận va do đo muốn ban với gia cao Để tồn tại va phat
triển, những người ban một mặt phảI phấn đấu giảm chi phi ( đặc
biệt la ở giai đoạn trước khi đưa hang hoa ra thị trường ) để chi phi ca
biệt nhỏ hơn hoặc bang chi phi xa hội trung binh . Họ cố gắng dung
mọi thủ đoạn va biện phap nhằm ban được hang với gia cao nhất
nhằm tối đa hoa lợi nhuận .Như vậy quy luật gia trị tac động tới người
ban theo hướng thuc đẩy họ nang cao gia thị trường len va “ gia cả la
hinh thức biểu hiện bằng tiền của gia trị . Gia trị la quy luật của gia cả
. Gia cả cũng la phương thức vận động của quy luật gia trị co nghĩa la
quy luật gia trị thong qua sự biến động của gia cả để tac động đến nền
kinh tế, do vậy gia cả la cơ chế chủ yếu để vận dụng quy luật gia trị
“(4)
Những quan đIểm tren đều cho thấytầm quan trọng của quy luật gia trị
va tất cả đều xuất phat từ học thuyết của Mac xit :cơ chế thị trường la
cơ chế tự vận động của hệ thống quy luật trước hết la quy luật gia trị
đo la sự khac nhau giữahọc thuyết kinh tế mac với kinh tế hoạ hiện
đại .Kinh tế học phương tay qua đề cao quy luật cung cầu họ
(2) (3) Bai viết “những đặc trưng chủ yếu của cơ chế thị trường TB
CN “của PTS Nguyễn Văn Ky – “một số ly luận về KTCT va thực tế
7
§Ò ¸n KTCT
kinh t Vi tNam“Tr29H cvi ế ệ ọ ện chinh trị quốc gia 1995(4) “Vai tro quản
ly nha nước về gia trong nền KTTTnước ta “ Tr9 của PGS.PTS. Trần
Hởu Thự_ NXB chinh trị quốc gia 1994
coi quy luật cung cầu la quy luật tạo thế can bằng sản xuất , chi phối
quyết định gia con A.Smith lại qua đề cao tinh tự do ,trật tự tự nhien
khong thấy quy luật gia trị la trung tam của cơ chế thị trường ngược
lại Mac quan niệm quy luật cung cầu khong quyết định về gia trị va
gia cả hang hoa được .Mac chứng minh rằng ngay cả khi cung cầu can
bằng nhau gia vẫn biến động.
Mặt khac cũng theo Mac quy luật gia trị la quy luật của kinh tế hang
hoa nen quy luật giả trị vẫn tồn tại trong chủ nghĩa xa hội vi ở đo vẫn
tồn tại kinh tế hang hoa . Xet theo goc độ đo quy luật gia trị la một quy
luật chung tồn tại trong nhiều phương thức .Vi la quy luật trung, quy
luật gia trị dưới chủ nghĩa xa hội cũng sẽ co những nội dung chung
giống với cac quy luật gia trị trong trong cac phương thức sản xuất
trước no . Đồng thời phep biện chứng về cai rieng la cai toan thể ,cai
chung la cai bộ phận , cai chung nằm trong cai rieng lại cho phep khẳng
định rằng quy luật gia trị dưới chủ nghĩa xa hoị lại la một toan thể vừa
chứa đựng những nội dung chung giống nhau của cac quy luật trước no
vừa chứa đựng cả những nội dung rieng phản anh bản chất của quan
hệ sản xuất xa hội chủ nghĩa. Như vậy ro rang quy luật gia trị tồn tại
trong chủ nghĩa xa hội
Khong phải la sự tai hiện nguyen vẹn của quy luật gia trị trước đo ma
la một quy luật khac , quy luật gia trị của kinh tế hang hoa xa hội chủ
nghĩa ,quy luật của chủ nghĩa xa hội – giai đoạn đầu của chủ nghĩa
cộng sản.
8
§Ò ¸n KTCT
Tren c s nh ng quan đi m đo ap d ơ ở ữ ể ụng với nền kinh tế Việt Nam
hiện nay Đảng va nha nước ta khẳng định :
Nền kinh tế nước ta hiện nay la nền kinh tế thị trường vi vậy tồn tại
quy luật gia trị la tất yếu va chỉ co học thuyết Mac xit mới đặt đung địa
vị quy luật gia trị trong cơ chế thị trường (chủ nghĩa Mac vạch ro thực
chất cơ chế thị trường la cơ chế phan phối tư bản phan phối lợi nhuận
để tim kiếm lợi nhuận tối đa cho giai cấp tư bản)
Nước ta tiến len chủ nghĩa xa hội trong điều kiện hệ thống kinh tế xa
hội chủ nghĩa thế giới lớn mạnh sự phan cong quốc tế xa hội chủ
nghia la điều kiện kinh tế quan trọng để phat triển kinh tế moĩ nứơc ,
chung ta cần thiết va co đầy đủ khả năng tham gia vao sự phan cong
quốc tế đo . Yeu cầu của sự tham gia nay la phat huy thế mạnh của
mỗi nước, bổ xung vao sự phat triển toan diện của tất cả cac nước .
Với nền kinh tế sản xuất nhỏ la chủ yếu,khi tham gia vao sự phan
cong quốc tế nay những mau thuẫn của sản xuất hang hoa gay gắt
them .Trong điều kiện hang hoa co hạn chung ta phải phan phối sao
cho hợp ly nhu cầu hang hoa tieu dung trong nước với nhu cầu hang
hoa xuất khẩu theo sự phan cong quốc tế để đạt được canđối tối ưu
đo la một đoi hỏi kho khăn . Mặt khac sự giao lưu tăng tiến do phan
cong quốc tế ma co , tạo ra những nhu cầu ngay cang đổi mới va đa
dạng , vượt qua khả năng đap ứng được của nền sản xuất trong nước
về mặt gia trị phat sinh mau thuan gia cả hang hoa trong nước với hang
hoa cac nước thanh vien .Vấn đề cần giải quyết để phat triển sản
xuất hang hoa nước ta nhằm đap ứng quan hệ phan cong hợp tac quốc
tế nay la phải quy hoạch lại ,sản xuất kế hoạch hoa chặt chẽ, tập
trung vao nhưng trọng đIểm để tạo nguồn hang tham gia vao sự phan
cong va giảI quyết nhu cầu trong nước . Sự hợp tac về mặt kế hoạch
9
§Ò ¸n KTCT
do vậy co tầm quan trọng đặc biệt trong sự phat triển kinh tế hang hoa
ỏ nước ta:
”Phat huy tac dụng của quy luật gia trị trong kinh tế xa hội chủ nghĩa,
hạn chế tac động của cac quy luật gia trị trong kinh tế khong xa hội
chủ nghĩa la yeu cầu của chinh sach gia cả va quản ly thị trường ở
nước ta trong thời kỳ qua độ “ (5)
Đảng ta cũng chỉ ro : trong thời kỳ tiến len xa hộ chủ nghĩa do tồn tại
ba loại quan hệ sản xuất hang hoa nen quy luật gia trị tồn tại trong cả
ba loại hinh sản xuất đo , tuy nhien cach thức biểu hiện lại khac nhau
,trong sản xuất hang hoa giản đơn quy luật gia trị co yeu cầu la bảo
đảm lợi ich ca nhan người lao đọng rieng biệt ,trong sản xuất hang hoa
tư bản chủ nghĩa quy luật gia trị co yeu cầu mang lại gia trị thặng dư
cang nhiều cang tốt cho nha tư bản . Trong sản xuất hang hoa xa hội
chủ nghĩa quy luật gia trị bảo đảm sự thống nhất hai hoa giữa cac loựi
ich xa hội , lợi ich tập thể va lợi ich người lao động lam chủ a hội .
Gắn liền với cuộc đấu tranh giữa ba loại hinh sản xuất hang hoa co
cuộc đấu tranh giữa cac quy luật gia trị . Đo la cuộc đấu tranh về gia
cả tren thị trường đa lam nảy sinh hai khuynh hướng phat triển :ổn
định va rối loạn , co kế hoạch va vo chinh phủ , xa hội chủ nghĩa va tư
bảnchủ nghĩa.
Vấn đề đặt ra cho nước ta hiện nay la phải vận dụng quy luật gia trị
trong kinh tế xa hội chủ nghia , hạn chế va hướng dẫn quy luật gia trị
trong hai thanh phần kinh tế phi xa hội chủ nghĩa
Đảng ta neu ro : “ trong giai đoạn hiện nay ở nước ta kinh tế xa hội
chủ nghĩa khong chỉ chịu tac động của quy luật kinh tế xa hội chủ
nghĩa ma con chịu tac động của cac
10
§Ò ¸n KTCT
(5) (6) BaI “vai tro qu n ly c a nha n ả ủ ước về gia trong nền KTTT ở
nước ta “Tr57 của PGS.PTS. TrầnHậu Thư NXBchinh trị quốc gia
1994
quy luật gia trị trong cac thanh phần kinh tế khong xa hội chủ nghĩa thể
hiện ở việc một số xi nghiệp chạy theo gia cả thị trường khong tổ
chức , ban sản phẩm của minh với gia cao hơn gia quy định để thu về
chenh lệch gia ,cho lợi ich rieng của xi nghiệp”(6)
Điều đo cho thấy Đảng va nha nước đa đanh gia được toan bộ tầm
quan trọng của quy luật gia trị trong nền kinh tế của nước ta hiện nay
2.3 KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC VỀ VIỆC VẬN DỤNG
QUY LUẬT GIA TRỊ .
C o thể noi Lien Xo la nước đi đầu trong hệ thống cac nước xa hội chủ
nghĩa về vấn đề cong nghiệp hoa hiện đại hoa phat triển nền kinh tế
va cũng la quốc gia đầu tien hiểu ro va ap dụngquy luật gia trị vao nền
sản xuất , tuy khong tranh khỏi những sai sot nhưng cũng đa để lại
nhiều dấu ấn trong nền kinh tế nước Nga noi rieng va nền kinh tế thế
giới noi chung
Sau cach mạng thang mười Nga thanh cong ,chinh quyền xo viết đa
tranh thủ giải quyết những vấn đề cụ thể ,cấp bach, củng cố chinh
quyền của giai cấp vo sản ,đặt nền mong cho việc xay dựng nền kinh
tế xa hội chủ nghĩa.Để lam được điều đo nhất thiết phải tim ra con
đường đổi mới quy cach của nền kinh tế Nga luc bấy giờ, va Đảng
Cộng Sản đa chỉ ra :hướng đi đung đắn va cấn thiết luc nay la phat
triển một nền kinh tế hang hoa theo định hướng xa hội chủ nghĩa như
thế cũng co nghĩa la phat triển một nền kinh tế tuan thủ theo những
quy luật kinh tế xa hội chủ nghĩa ma dẫn đầu la quy luật gia trị
11
§Ò ¸n KTCT
Trong th ời kỳ chiến tranh việc bao cấp quy định gia đa đong gop một vị
tri quan trọng trong việc chiến thắng va xay dựng một nền kinh tế tự
lực tự cường va phat triển của Lien Xo.Để đảm bảo sự thống nhất
giữa lợi ich của cả xa hội ,của mỗi tập thể va của từng ca nhan Lien
Xo đa tiến hanh xay dựng một nền kinh tế dựa tren nền tảng của mo
hinh hợp tac hoa : mọi người cung lam việc va cung hưởng thụ thanh
quả đạt được, noi cach khac tư liệu sản xuất được nắm giữ chung bởi
mọi thanh vien tham gia vao qua trinh sản xuấtva gia cả la do nha nước
quyết định ền kinh tế nước Nga luc nay trở thanh nền kinh tế cạnh
tranh hoan hảo , sự phat triển chủ yếu dựa vao sự nỗ lực chủ quan của
nhan dan Lien Xo trong qua trinh cong nghiệp hoa xa hội chủ nghĩa .Va
kết quả la : “cho đến năm 1940 gia trị tổng sản lượng cong nghiệp của
Lien Xo đa gấp 7,7 lần so với năm 1923 ,nhịp độ tăng hang năm
la14% . Đến luc đo lịch sử thế giới chưa biết đến nhịp độ phat triển
nao như vậy . Trong cơ cấu cong nong nghiệp, sản lượng cong nghiệp
đa chiếm 77,4% , sản lượng cong nghiệp Lien Xo chiếm 10% sản
lượng cong nghiệp thế giới “(8)
(7) BaI “kinh tế Lien Xo “trong sach “Lịch sử kinh tế quốc dan “ Tr117
NXB giao dục _Ha Nội 2001
Sau khi phat xit Đức tấn cong Lien Xo toan bộ nền kinh tế chuyển sang
phục vụ chiến tranh , trong thời gian nay tuy cong nong nghiệp co phần
giảm sut nhưng vẫn đảm bảo cho nước Nga hoan thanh cuộc chiến
bảo vệ tổ quốc va sau bốn năm chiến tranh nền kinh tế Lien Xo bị tan
pha rất nặng nề , nha nước cộng sản va nhan dan Nga quyết định khoi
12
§Ò ¸n KTCT
ph c va n đ nh l i n n kinh t . Đ ụ ổ ị ạ ề ế ặc biệt chu trọng đến vấn đề gia cả
va tiền tệ la những khia cạnh quan trọng của quy luật kinh tế xa hội
chủ nghĩa ( quy luật gia trị ) để khắc phục việ__________c đồng rup đang mất gia
va gia cả hang hoa biến động sau chiến tranh năm 1947 cải cach tền tệ
được thực hiện (1 rup mới ăn 10 rup cũ ) do đo sức mua của đống rup
được nang len va binh ổn được thị trường gia cả.” Sau bao nhieu nỗ
lực tinh đến năm 1955 thu nhập quốc đan tăng gấp 17 lần so với năm
1913 , tiền lương thực tế tăng len 4 lần , đời sống của nhan dan được
cải thiện ro rệt “(9).
Tuy nhien ben cạnh những thanh tựu , Lien xo cũng phạm phải những
sai lầm đang tiếc ,do cac nha lanh đạo khong nhanh nhạy nắm bắt thời
cuộc dẫn đến hiểu sai va ap dụng sai những nội dung của quy luật gia
trị va keo theo kết quả cuối cung la sự sụp đổ của cường quốc thứ hai
tren thế giới .
Sau khi thị trường Lien Xo cũ va cac nước Đong Au tan ra ,Việt Nam
đa chuyển hướng buon ban sang cac nước Chau a , để co được mối
quan hệ lau dai va bền chặt thi cả hai phia phải hiểu ro về nhau ,chinh
vi vậy trong phạm vi bai viết ngay hom nay em xin được đề cập đến
qua trinh phat triển của một số nước chau a , đặc biệt la 3 nước : Nam
Triều Tien ,Nhật Bản , Singgapo ba “con rồng chau a”, để từ đo thấy
được những thanh cong của họ đa đạt được như thế nao , liệu những
kinh nghiệm của họ co phu hợp với tinh hinh kinh tế xa hội Việt Nam
hay khong ?
(8) (9) BaI “kinh tế Lien Xo “trong sach “Lịch sử kinh tế quốc dan
“Tr119 NXB giao dục –Ha Nội 2001
Trước hết chung ta đề cập đến đất nước Nam Triều Tien :
13
§Ò ¸n KTCT
Đ c đi m n i b t c a đ t n c nay la ặ ể ổ ậ ủ ấ ướ “ pha vỡ nền kinh tế tự nhien
va mở rộng quan hệ hang tiền tư bản chủ nghĩa “(10) tren cơ sở vận
dụng quy luật gia trị theo định hướng tư bản chủ nghĩa tạo nen một
nền kinh tế hang hoa dựa tren chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất .
Cho đến khi Đại chiến thế giới II kết thuc Nam Trỉều Tien vẫn con la
thuộc địa của Nhật Bản va nền kinh tế bị pha huỷ nặng nề trong chiến
tranh đến mức kho co thể gượng dậy được . Nhưng nền tảng cơ bản
của nền kinh tế thị trường la khu vực kinh tế tư nhan va những quan
hệ hang hoa tiền tệ trong khu vực sản xuất đa xuất hiện trước đo , khi
thực dan Nhật Bản xam chiếm thuộc địa vung nay .
ở Nam Triều Tien : “cho đến thế kỷ 19 , 84% nền kinh tế Triều Tien
vẫn con nằm ở khu vực nong nghiệp va lam nghiệp lạc hậu va quan hệ
sản xuất chủ đạo ở nong thon la chủ nghĩa phong kiến trong đo dan cư
chủ yếu la hai thanh phần một ben la địa chủ cung với cac gia đinh quy
tộc trong vương triều với ben kia la ta điền . Phương thức boc lột chủ
yếu la phat canh thu to .khai niệm tiền cong con xa lạ với cac triều đại
Triều Tien cho đến khi Nhật ap đặt ach thống trị của họ vao năm 1910.
”(11)
Chinh sach thực dan hoa của Nhật Bản đa đặt dấu chấm hết cho triều
đại phong kiến YI vốn suy tan từ nhiều năm trước đo . Cung với việc
đưa khaI niệm đất đai la hanghoa Nhật con đem đến cho người Triều
Tien biết đến khaI niệm tiền lương
14
§Ò ¸n KTCT
(10)(11) bai “Cac n ền kinh tế cong nghiệp mới Chau a”của
PGS.TSNguyễn Phu Trọng tren tạp chi Cọng Sản số 15 (8/2001) trang
4
Va gia cả của hang hoa sức lao động. Chinh sach thuộc địa của Nhật
Bản tren thực tế đa thuc đẩy những quan hệ hang hoa tiền vốn tồn tại
yếu ớt va con ở mức độ hạn hẹp trong nền kinh tế Triều Tien . Noi
cach khac nước nay đa tiếp thu những ly thuyết về vai tro chức năng
của nền kinh tế thị trường được khởi sướng từ A.Smith cũng như
những bổ xung them từ cac nha kinh tế lỗi lạc phương tay như Ricacdo
va Keynes . Họ đề cao sự quan trọngcủa cung cầu nhưng đồng thời
cũng chu trọng đến tac dụng đIều tiết nền kinh tế hang hoa của quy
luật gia trị va ở đay la lấy sự bu đắp ngang gia lam chuẩn mực trong
trao đổi , vi rằng sự trao đổi những lượng lao động bằng nhau la lợi ich
cơ bản của chế độ sản xuất hang hoa dựa tren chế độ tư hữu về tư
liệu sản xuất ở nước nay . Chinh vi vậy:
Kinh tế tư nhan ở Triều Tien chiếm một tỷ trọng lớn , mặt khac cac
nha doanh nghiệp tư nhan nay rất nhạy cảm với những biến động của
thị trường va nhaỵ cảm nhận ro vai tro đIều tiết của quy luật gia trị
đối với qua trinh sản xuất trong doanh nghiệp của họ đo la trao đổi
những lượng lao động bằng nhau la phương thức duy nhất để thực
hiện lợi ich kinh tế của người sản xuất , đIều đo đa gop phần thuc đẩy
nền kinh tế của Nam Triều Tien tăng trưởng khong ngừng : “ cho đến
năm 1982 khu vực kinh tế tư nhan chiếm 96% tổng sản phẩm trong
nước của Nam Triều Tien , gần 96% gia trị sản lượng cong nghiệp chế
biến do khu vực kinh tế tư nhan đảm nhiệm “(12) . Thế nhưng ben
cạnh những thanh quả đạt được nền kinh tế của Nam Triều Tien cũng
vẫn con những mặt tồn tại đo la sự gia tăng của những bất đồng xa
15
§Ò ¸n KTCT
h i h sau ngăn cach gi a giau ộ ố ữ va ngheo ngay cang tăng tỷ lệ thất
nghiệp cao , o nhiễm moi trường . Tồn tại những hậu quả đo la do
nước nay đa ap dụng quy luật gia trị theo định hướng tư bản chủ
nghĩa : khong kết hợp lợi ich tư nhan với lợi ich tập thể va lợi ich xa
hội
Nền kinh tế thứ hai cần nghien cứu la nền kinh tế của đất nước Nhật
Bản . Co thể noi nen kinh tế Nhật Bản la kết quả của những bước
nhảy thần kỳ : phục hưng Minh Trị bắt đầu vao năm 1896 chuyển từ
chinh phủ Tokugaoa sang một chế độ hiện đại hoa với với một mục
tieu chinh sach ro rang . Rut kinh nghiệm 250 năm khep kin va tự co lập
minh khiến nền kinh tế tri trệ lạc hậu đời sống thấp va bị cac nước
khac tien tiến hơn đe doạ , chinh phủ Minh Trị thấy khong co cach nao
khac hơn để phat Trion đất nước ngoaI viec.mở cửa chọn lọc với thế
giới ben ngoai , xay dựng một đất nước ,một nền kinh tế một xa hội
theo mo hinh của một xa hội dan chủ , một nền kinh tế thị trường ,
điều nay tất nhien phải keo theo viẹc nền kinh tế Nhật phải hoạt đọng
hướng theo những quy luật của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa .Sau
chiến tranh thế giới thứ hai , từ kinh nghiệm cay đắng ma Nhật Bản
phải ganh chịu trong chiến tranh do họ khong thống nhất được mục
tieu quốc gia vao nhưng năm 1930va 1940.Nhật Bản đa đề ra nguyen
tắc từ bỏ vĩnh viễn việc đuổi kịp cac quốc gia khac .Do xac định được
một mục tieu quoc gia thống nhất ,Nhật Bản đa co thể huy động va
hướng được nguồn lực vật chất va tinh thần của đất nước vao viềc
thực hiện mục tieu đo.
16
§Ò ¸n KTCT
(12)”cac n n kinh t cong nghi p m ề ế ệ ới chau a “ của PGS.TSNguyễn
Phu Trọng tren tạp chi cộng sản số 15(8/2001)Tr6
Them vao đo Nhật Bản đa phat triển một cơ sở hạ tầng toan
quốc như một cơ sở cho sụ tăng trưởng kinh tế .Điều nay gồm việc
xay dựng cac hệ thống giao thong vận tải -đường sắt ,bưu điện va
diện bao trong suốt thời kỳ Minh Trị ,va cả việc tập trung vao cac
nguồn tai nguyen con người ,tức la duy tri mộthệ thống giao dục mạnh
.Năn 1869, chinhphủ đa quyết định xay dựng đường sắt ,va chỉ 3 năm
sau năm1872 ,tuyến đường sắt đầu tien giưa Tokyo va Yokohama đa
đưa vao sử dụng .Những năm đo , tổng chiều dai đường sắt đa tăng
kha nhanh, đường biểu cũng được hiện đại hoa bằng cach nhập khẩu
cac tau chạy bằng hơI nước từ phương Tay .Mạng lưới thonh tin lien
lạc cũng được hiện đại hoa bằng cach ap dựng cac dịch vụ bưu đIện
va địen bao. Từ giữa những năm 1880 ,mặc du cac xi nghiệp nha nước
đa được tư nhan hoa ,nha nước khong con can thiểptực tiếp vao nền
kinh tế ,song việc xay dựng cơ sở hạ tầng phục vụ phat Trion kinh tế
xa hội vẫn la trọng điểm hoạt động của chinh phủ .
Ngoai cơ sở hạ tầng ,Nhật Bản con lien tục tập trung phat Triển
hệ thống giao dục nhằm nang cao dan tri va tạo ra một ddọi ngũ cong
nhan lam nghề phục vụ cho phat Triển kinh tế .Sau Phục hưng Minh
Trị ,nha trường đa được ưu tien mở khắp cả nước . Hệ thống giao dục
bắ__________t buộc tới đầu thế kỷ 20 được keo dai tời 6 năm va chiến tranh la 9
năm .Sach bao nước ngoai cần để truyền ba về chế độ mới rộng rai
,nhiều học sinh được cử đi nước ngoai học tập bằng tiền nha nước
.Nhờ những nỗ lực đo ,hiện nay Nhật Bản được xắp xếp vao nước co
học vấn hang đầu thế giới .
17
§Ò ¸n KTCT
G n li n v i cac y u t tren ắ ề ớ ế ố mộtlĩnh vực quan trọng khac ma
bất kỳ một quốc gia nao muốn phat Triển khong thể bỏqua được đo la
lĩnh vực cong nghiệp. Chiến lược cong nghiệp của nhật Bản bao gồm
hai giai đoạn : một ,chinh sach thay thế nhập khẩu hạn chế để bảo vệ
cac nganh cong nghiệp con non trẻ (chảng hạn ,o to va điện tử )thong
qua những hảngao nhập khẩu ,sau đo phat triểnthanh một chiến lược
tập trung vao viec xau dụng những thị trường xuất khẩu hay chiến
lược tăng trưởng kinh tế do xuất khẩu dẫn dắt .Đo chinh la thực tế sau
chiến tranh ở Nhật Bản .No lam cho nền kinh tế Nhật Bản phat Triển
khong ngừng va đạt được những thanh tựu to lớn “trong khoảng hơn
20 năm sau chiến tranh (1952-1973) ,nền kinh tế nhật Bản phat Triển
với nhịp độ rất nhanh chong .Nhiều nha kinh tế thế giới coi đay la giai
đoại phat Triển”thần ki “của nền kinh tế Nhập Bản .”Từ một nước bị
chiến tranh bị tan pha nghiem trọng ,Nhật Bản đa trở thanh cường
quốc kinh tế thứ hai trong thế giới tư bản (sau Mĩ).Từ năm 1950 đến
1960,tốc độ tăng tổng sản phẩm trong nước trung binh hang năm của
Nhật Bản la 8.5%,trong khi tốc độ tăng của Anh la 2.4%
,Mĩ:2.9%,Phap:4.6% ;từ 1960-1969,Nhật Bản :
10.8%,Anh:2.7%,Mĩ:4.8%,CHLB Đức :5.2So với năm 1950đến 1973
gia trịtổng sản phaarm trong nước tăng hơn 20 lần ,từ 20tỉ đo la len
402tỉ đo la , vượt Anh,Phap ,CHLBĐức.
Tốc độ phat Triển cong nghiệp trung binh hang năm thời ki 1950-
1960:15.9%;1960-1969:13.5%/Gia trị tổng sản lượng cong nghiệp tăng
từ 4.1tỉ đo la năm 1960len 56.4tỉ đo la năm 1960.Đung 100năm sau cảI
cach Minh Trị (1868-1968),Nhật Bản đa dẫn đau cac nước tư bản về
tau biển ,xe may ,may khau ,may ảnh ,vo tuyến truyền hinh ;đứng
18
§Ò ¸n KTCT
th hai v s n l ng thep, o to ứ ề ả ượ ,xi măng ,sản phẩm hoa chat ,hang dệt
…”(13)
(13) BaI “nền kinh tế NHật Bản “tr71 sach Lịch sử kinh tế quốc dan
NXBgiao dục-1999
19
§Ò ¸n KTCT
CH NG II: TH C TR NG ƯƠ Ự Ạ VIỆC AP DỤNG QUY LUẬT GIA TRỊ
VAO NỀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM
Mac từng khảng định ở đau co kinh tế sản xuất hang hoa thi ở đo
co quy luật gia tị hiện nay nền kinh tế nước ta đang trong giai đoạn
hinh thanh va phat Trion cở chế thị trường cho nen việc vận dụng quy
luật gia trị la một quan đIểm tất yếu khong tranh khởi .Nền kinh tế
Việt Nam đa trai qua nhiều giai đoạn khac nhau ,quy luật gia trị lai
được phat hiện va ap dụng theo nhiều cach khau rất phong phu va đa
dạngphu họp đặc đIun của từng thời kỳ .Với cơ chế kế hoạch tập
trung quan lieu bao cấp ma đạc trưng la nha nước tiếp
đIều khiển nền kinh tế bằng hệ thống cac chỉ tieu phap lệnh : chỉ tieu
về sản lượng ,về thu nhập ,về nộp ngan sach va tieu thụ ,về vốn va
laI suất tin dụng ngan hang … gia cả do nha nước quy định thực chất
cũng la một chỉ tieu phap lệnh ma gia cả lại la biểu hiện của quy luật
gia trị. Chinh vi vậy co thể noi trong thời kỳ nay quy luật gia trị được
ap dụng một cach cứng nhắc ,ap đặt nay vao nền kinh tế thong qua
việc định gia theo những chỉ tieu co sẵn ma khong để y đến thực trạng
của nền kinh tế Việt Nam .Cho đến những năm 1964, ở miền Bắc ,hệ
thống gia chỉ đạo của Nha nước đa được hinhthanh trếco sở lấy gia
thoc sản xuất trong nước lam căn cứ xac định gia chuẩn va tỷlệ trao
đổi hiện vật .Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 10 (khoaIII ) năm
1964 ,về cong tac thương nghiệp va gia cả đa đanh gia : Hai hệ thống
gia thu mua nốngản va gia ban lể hang tieu dung đa được xay dụng
tương đối hoan chinhr va cơ bản họply ,tỷ gia giữa hang nong sản va
hang cong nghiệp noi chung thể hiện được mối quan hệ lớn của nền
kinh tế quốc dan.
20
§Ò ¸n KTCT
H th ng gia nay v c b ệ ố ề ơ ản được thực hiện cho đến năm
1980 ,trong khi đIều kiện sản xuất ,lưu thong ,thị trường trong nước va
quan hệ kinh tế đối ngoại đa co những thay đổi lớn .Hệ thong gia chỉ
đạo của nha nước ngay cang thấp xa so với gia thị trường tự do .Việc
duy tri gia mua nong sản thấp ,gia ban hang cong nghiệp cũng
thấpnguyen nhan chủ yếu do kim ham sự phat Trion sản xuất nong
nghiẹep ,sản xuất cong nghiệp ,lầm rối loạn phan phố lưu thong gay
kho khăn cho ngan sach Nha nước .Việc duy tri hệ thống gia nay chủ
yếu la do chung ta co được sự viện trợ to lớn của Lien Xo, Trung
Quốcva cac nước Đong Au trước đay.
Co thể khai quat qua trinh diễn biến gia cả cho đen đầu năm 1991 như
sau :Hầu hết hang hoa va dịch vụ lưu thong trong xa hội đều theo chỉ
đạo của Nha nước ( vi dụ gia gạo 0.4đ/kg ,ban theo định lượng ). Suốt
thời kỳ Nha nước chỉ đạo gia cho đến trước cải cach gia năm1981 tren
thị trường co hai hệ thống gia :gia chỉ đạo của Nha nước ap dụng tren
thị trường co tổ chức va gia thị trường tự do biến động theo quan hệ
cung cầu .Đặc điểm của gia chỉ đạo la khong chu y đến quan hệ cung
cầu va gần như bất biến.
Cả gia chỉ đạo của Nha nước va gia thị trườngtự do đều khong co quan
hệ với gia thị trường thế giới .Tỷ gia ở khu vực ap dụng Từ NĂM
1958-1980 vẫn la 5.644đ/rup (tỷ gia kết toan nội bộ) .Đay chinh la cơ
sở quan trọng để an định toan bộ gia nội địa ma thực chất la sự bao
cấp qua gia tư liệu sản xuất.
Cac quan điểm cơ bản để chỉ đạo chinh sach gia cả trong thời kỳ nay:
1)Hệ thong gia trong nền kinh tế phải được chỉ đạo tập trung ,do Nha
nước quy định va đưa vao cuộc sống như những chỉ tieu phap lệnh của
kế hoạch Nha nước.
21
§Ò ¸n KTCT
2)Gia c ph i đ c an đ nh va Nha ả ả ượ ị nước chủ trương phấn đấu tạo
đIều kiện đẻ hạ gia .
3)Quan hệ cung cầu chỉ co ảnh hưởng đến gia cả những hang hoa
khong thiết yếu va khong co vị tri quan trọng trong nền kinh tế .
4)Gia cả được xay dựng tren cơ sở lấ gia thị trường trong nước lam
căn cứ ,tach rời hệ thống gia quốc tế theo chử chương xay dụng hệ
thống gia độc lập ,tự chủ.
Thực tiễn phat Trion kinh tế qua mấy thập kỷ qua cho ta thấy,khi đanh
gia chinh sach gia cả cần phải xem trọng hai yếu tố :
Một la mo hinh cơ chế kinh tế va quản ky kinh tế kiểu cũ với những
đặc trưng cơ bản của no lien quan mật thiết đến cac chinh sach, đến
sự hinh thanh gia cả trong hơn hai thập kỷ .
Hai la thực tiễn vận hanh chinh sach gia cả ,nhất la trong thời kỳ 1964-
1975.
Yừu tố thứ nhất đa quyết định tinh kế hoạch caođộ ,tinh tập trung
,phap lệnh của chinh sach gia cả.Yếu tố thứ hai co tac động nổi bật
yeu cầu ổn định lau da i hệ thốnggia.
Song ,điều đang chu y la từ những năm 1975 ,sau ngay miền Nam được
giải phong ,cung với qua trinh thống nhất đất nước về chinh trị va quan
sự ,việc thống nhất về thể chế kinh tế cũng được xuc tiến va được
khảng định trong Nghị quyết Đại hội Đảng lầnIV thang 12năm
1976 .Qua trinh thống nhất về thể chế kinh tế trong cả nước ,tren thực
tế la sự dập khuon gần như toan bộ thể chế kinh tế đa tồn tại trước đo
ở miềnBắc .Để thực hiện được thể chế kinh tế thống nhất đo ,đoi hởi
phảI tiến hanh ở miền Nam cac cuộc cảI tạo cong thương nghiệp tư
bản tư doanh với quy mo rộng khắp nhằm quốc hữu hoa cac cơ sở
cong thương nghiệp tư nhan ,xoa bỏ tư thương tổ chức lại thị trường
22
§Ò ¸n KTCT
theo h ng qu c doanh ,h p tac xa va ướ ố ợ tổ hợp ,tiến hanh hợp tac xa
nong nghiệp với mức độ khac nhau .
Như vậy ,lịch sử phat Triển kinh tế nước ta một lần nữa lại lặp
lại thời kỳ tri trệ ,bảo thủ .Sự thống nhất đất nước ,đang lẽ phảI mở
ra một thời kỳ mới ,phat huy cao độ cac động lục nền kinh tế hang hoa
va lam cho chung trở thanh đon bảy mạnh mễ thuc đảy nền kinh tế đI
len .Song thực tế đa khong diễn ra như vậy .Trong thời kỳ 1976-
1980,khi chiến tranh đa chấm dứt ,cả nước chuyển sang nhiệm vụ xay
dựng kinh tế lam trọng tam thi cơ chế gia “thời chiến”
khong con ly do tồn tại .
Trước đay ,chung ta đa mắc sai lầm khi cường điệu tinhhợp ly của hệ
thống gia mua ,gia ban lẻ va gia tư kiệu sản xuất nhập khẩu vơI tỷ gia
kết toan nội bộ 5.644đong /rup mậu dịch ,được định ra ngay sau khi
khang chiến chống Phap thắng lợi .
Trong giai đoạn nay ,cung với việc thống nhất thể chế kinh tế ,nhiều
vấn đề mới nảy sinh .
Đất nước thống nhất đa tạo ra niềm phấn khởi lạc quan cả về chinh
xa hội va kinh tế .Tuy nhien ,những kho khăn mới cũng xuất hiện
.Trước hết la sự thiếu hụt nguồn taI trợ ,sự bung nổ về tieu dung ,về
cong ăn việc lam đa bị dồn nen qua nhiều năm chiến tranh .
Cuộc cảI tạo cong thương nghiệp tư bản tư doanh ở cac tỉnh phia Nam
tren thực tế khong thu được k ết quả mong muốn .Một bộ phận của
khu vực kinh tế nay đa được quốc doanh hoa va tập thể hoa ,nhưng
hiệu quả rất thấp .Một bộ phận khac tiếp tục tồn tại va phat Triển
thong qua thị trường tự do ,trong đo một bộ phận đa chuyển thanh kinh
tế ngầm .Thị trường tiếp tục bị phan hoa mậnh ,hang hoa ngay cang
khan hiếm ,chủ nghĩa vị bản ,cục bộ phat Triển mạnh cung với cơ chế
23
§Ò ¸n KTCT
c p phat v t t ,ti n v n theo ch tieu ấ ậ ư ề ố ỉ kế hoạch đa kinh thich cac địa
phương hinh thanh hang loạt tổ chức kinh tế quốc doanh ,hoạt dộng
bất chấp hiệu quả kinh tế ,nhằm bon rut ,gianh giật vốn liếng từ trung
ương để kinh doanh ,mua đi ban lại ăn gia chenh lệch gia ,stăng them
nguồn thu cho ngan sach địa phương .Để bảo vệ lợi ich cục bộ ,chinh
quyền địa phương đa sử dụng cac biện phap hanh chinh nhằm “ngăn
song ,cấm chợ “ ,chia cắt thị trường theo địa giới hanh chinh ,lam cho
hang hoa ,tiền tệ bị ach tắc nghiem trọng .”Theo số liệu thống ke thời
kỳ nay ,mức tăng trưởng binh quan của cong nghiệp noi chung chỉ đạt
0.6%năm .Nền kinh tế bước vao giai đoạn suy thoai nghiem trọng ,lợi
tức đầu tư giảm sut .Tổng gia trị đầu tư tăng binh quan 5.7%năm ,rieng
đầu tư cho cong nghiệp tăng 14%, nong nghiệp –0.9%, lam nghiệp –
11.8%; trong đo tổng sảm phẩn xa hội chỉ tăng binh quan –1.4% .tổng
hang hao ban lẻ giảm 3.5%năm ,xuất khẩu khong đang kể .Cơ cấu đầu
tư vẫn thực hiện theo nguyen tắc cũ la yeu tien phat Triển cong nghiệp
nặng ,ma chủ yếu la cong nghiệp hướng nội .Tỷ trọng vốn đầu tư cho
cong nghiệp nặng chiếm 42-48%;nong nghiệp –19-20% ;cong nghiệp
nhẹ va cong nghiệp chế biến chỉ chiếm 10-11%” (14) .Cơ cấu đầu tư
như vậy khong tận dụng được tiềm lực tai nguyen va nguồn nhan lực
phong phu của đất nước ,va cũng như kỹ thuật tien tiến của thế giới
,do đo cang đầu tư thi hiệu quả cang giảm sut ,tinh trạng thiếu vốn
,thiếu hang hoa ,thiếu cong ăn việc lam ngay cang gay gắt .
Cung với việc cac tổ chức kinh tế quốc doanh địa phương mọc len
nhanh chong ,bộ may hanh chinh kinh tế từ trung ương đến tỉnh ,huyện
,xa đa phinh len ,tạo ra tinh trạng thừa người thiếu việc lam nghiem
trọng .Trong kinh tế quốc doanh va trong bộ may Nha nước hinh thanh
24
§Ò ¸n KTCT
h th ng quan lieu ma cho đ n ngay nay ệ ố ế vẫn con la ganh nặng đối với
toan bộ nền kinh tế .
Việc duy tri chinh sach taI chinh ,tin dụng ,chinh sach gia cả va tiền
lương theo kiểu cấp phat ,giao nộp hiện vật binh quan của nền kinh tế
thời chiến gay ra tac hại nghiem trọng đối với nền kinh tế .Đồng thời
cũng xuất hiện mức chenh lệch ngay cang lớn giữa mặt bằng gia
doNha nước quy định va mặt bằng gia thị trương tự do ,trong đo gia thị
trương tự do cao gấp 7-8lần gia do Nha nước quy định.
Tren thực tế ,sự đanh gia qua cao tiềm năng kinh tế của miền Nam sau
ngay giảI phong ,vận dụng một cach duy y chi cơ chế kinh tế cũ tren
phạm vi cả nước va những sai lầm trong chinh sach đầu tư ,trong cảI
tạo kinh tế tư nhan đa lam đảo lam đảo lộn kế hoạch phat Triển năm
năm 1976-1980 .: “ chỉ tieu về kế hoạch sản lượng lương thực dự
định đến năm 1980 la 21 triệu tấn nhưng chỉ đạt 14triệu tấn ,băngd
69% than đạt 52% ,gỗ 455 ,đIện 72% ,xi măng 32% … cac mục tieu cải
thiện đời sống va
(14) cuốn “Vai tro của nha nước về gia trong nền kinh tế thị trường ở
nước ta “ của PGS.PTS Trần Hậu Thự Tr30 NXBchinh trị quốc gia
1994
nang cao phuc lợi xa hội khong thực hiện được tiềm lực phat Triển bị
kim ham ,động lực kinh tế bị vo hiệu hoa “(15)
Đời sống của nong dan ,cong nhan vien chức lực lượng vũ trang giảm
xut nghiem trọng . Thực trạng kinh tế đo đa lam lung lay cac cac tư
tưởng cổ đIển va lam xuất hiện những y tưởng cải tạo đầu tien tren
25
§Ò ¸n KTCT
m t s lĩnh v c kinh t nong b ng ộ ố ự ế ỏ nhất như chinh sach gia cả ,cơ chế
kế hoạch hoa chinh sach taI chinh
chinh sach đầu tư va hiệu quả kinh tế quốc dan , Nhiều cuộc tranh
luận đa diễn ra kha soI động .Hai vấn đề trọng tam đa được đề cập
trong nghị quyết hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 6 la nang cao hiệu
quả kinh tế của sản xuất va hạn chế một bước cơ chếquản ly hanh
chinh tậ trung , chu y hơn đến sản xuất cong nghiệp nhỏ sản xuất
hang tieu dung ở cac địa phương thừa nhận kinh tế tư nhan va thị
trường tự do như một thanh phần của nền kinh tế quốc dan va thị
trường xa hội . Nhờ đo , kinh tế tư nhan , nhất la cong nghiệp va tiểu
thủ cong nghiệp được phục hồi va phat Trion một bước , thị trường trở
nen soI động hơn . TUY nhien trong khu vực kinh tế quốc doanh , tinh
hinh vẫn con kho khăn tri trệ , sản xuất tiếp tục giảm sut . cuối năm
1980 chinh phủ đa đưa ra quyết định 96-cp về baI bỏ chế độ giao nghĩa
vụ nộp nong sản theo gia thấp va chuyển sang thu mua theo hợp đồng
kinh tế hai chiều . Đồng thời cho phếp nong dan ban nong sản thừa
theo gia thoả thuận thay thế việc mua theo gia khuyến khich . Tuy
nhien chinh sach nay chưa phat huy tac dụng ngay trong năm 2980 ma
phảI sau đo một năm mới thực sự co tac động tốt
Cần phải noi them rằng , những tư tưởng cải cach của nghị quyết hội
nghị trung ương 6 ( 9/1970) chỉ mới la tiếng chuong thức tỉnh đầu tien
đối với nền kinh tế . Cac biện phap chưa đụng chạm đến thể chế kinh
tế va về cơ bản vẫn như cũ . Kế hoạch nha nước vẫn tiếp tục quy
định hang loạt cac chỉ tieu phap lệnh về cung ứng vật tư kỹ thuật ,
cung ứng vốn va giao nộp sản phẩm , trong thu mua nong sản vẫn do
nha nước quy định với tỷ lệ thấp xa so với thị trường tự do
26
§Ò ¸n KTCT
Noi tom l i , Ngh quy t trung ạ ị ế ương 6 đa đanh dấu một bước chuyển
căn bản về nhận thức va tư duy mới đối với cong cuộc cải cach kinh
tế ở nước ta , vạch ra phương hướng thay đổi chinh sach va cơ chế
kinh tế , trong đo lấy việc thay đổi căn bản chinh sach gia cả va tiền
kương la bước đột pha .
(15) cuốn “vai tro quản ly của nha nước trong nền KTTTở nước ta “ Tr
32 của Trần Hậu Thự NXBchinh trị quốc gia 1994
Đay chinh la bước đầu trong việc vận dụng một cach sang tạo hơn quy
luật gia trị để đạt được những hiệu quả cụ thể hơn mở đầu cho qua
trinh đổi mới đất nước.
Tiếp tục những tư tưởng của hội nghị trung ương 6 , sau năm 1981
nước ta đa co hang loạt những cuộc cải cach nhằm dduwa nền kinh tế
phat Trion theo một hướng mới . Đảng ta đa thẳng thắn nhận biết va
phe phan những sai lầm trong những chinh sach kinh tế thời kỳ trước . ,
phe phan va yeu cầu sửa đổi chinh sach va hệ thống gia hiện hanh , phe
phan tư tưởng kinh tế “ phi thị trường “ chỗ dựa lau daI va vững chac
của hệ thống gia luc đo . Việc đổi mới nay đa bắt đầu tạo lập nền
mong cho sự chuyển biến từ tư duy gia cả phi thị trường sang tư duy
gia cả thị trường . No đa tiến hanh đIều chỉnh gia để kich thich sản
xuất , tiến tới cảI cach toan bộ hệ thống gia của nha nước theo hướng
lam cho gia cả phản anh đầy đủ chi phi hợp ly về sản xuất va lưu
thong , đảm bảo cho người sản uất co lợi nhuận thoả đang . Gia cả
phu hợp với sức mua của đồng tiền va co tinh đến gia cả tren thị
trường thế giới của hang nhập , xoa bỏ những bu lỗ bất hợp ly của
nha nước va chấm dứt tinh trạng xi nghiệp sản xuất kinh doanh bị lỗ
27
§Ò ¸n KTCT
v n do nha n c quy đ nh gia khong chinh ố ướ ị xac . Tiếp tục xay dựng nền
kinh tế nhiều thanh phần va đổi mới quản ly kinh tế : nỗ lực phat huy
thế mạnh của cac thanh phần kinh tế , vừa cạnh tranh vừa hợp tac bổ
xung cho nhau trong nền kinh tế quốc dan . Để thực hiện được điều đo
Đảng ta quyết định khẩn trương sắp xếp lại va đổi mới quản ly kinh
tế quốc doanh phat Trion co hieụ quả nắm vững những lĩnh vực va
nganh then chốt để phat huy hiệu quả trong nền kinh tế . Tiếp tục đổi
mới va kiện toan kinh tế tập thể theo nguyen tắc tự nguyện , dan
chủ ,binh đẳng phat huy va kết hợp hai hoa sức mạnh của tập thể va
xa vien.
Ben cạnh đo kinh tế tư nhan vẫn tiếp tục phat Triển , đặc biệt trong
lĩnh vực sản xuất , theo sự quản ly của nha nước .. hướng kinh tế tư
bản tư nhan phat Triển theo con đường tư bản nha nước dưới nhiều
hinh thức . Từng bước hinh thanh va mở rộng đồng bộ cac thị trường
hang tieu dung , tư liệu sản xuất , dịch vụ … tiếp tục đổi mới va hoan
thiện cong cụ quản ly vĩ mo trọng yếu của nha nước . Xay dựng cac
chinh sach tai chinh quốc gia va thực hiện cải cach cơ bản tai chinh nha
nước theo hướng thuc đẩy khai thac tiềm năng tự nhien của cac tầng
lớp nhan dan , vừa tich tụ vốn ở đơn vị kinh tế vừa đảm bảo nguồn
vốn tập trung của nha nước. Sau hang loạt những cong tac cải tiến tren
nền kinh tế Việt Nam đa đạt được những thanh tựu đang kể :
“ Tinh trung trong năm năm , GDP tăng hang năm 5.2% (trong thời kỳ
1986-1990) va 8.2% ( 1991-1995) kế hoạch đề ra la 5.5-6.5% . Cũng
trong 5 năm (1991-1995 ) hang năm nong nghiệp tăng 4.5% , cong
nghiệp tăng 13.5% kim ngạch xuất khẩu tăng 20% . Trong sản xuất
nong nghiệp co một kết quả nổi bật la sản lượng lương thực quy ra
28
§Ò ¸n KTCT
thoc đa tăng nhanh t 21.5 tri u t n (ừ ệ ấ 1990) len 27.5 triệu tấn (1995) “
(16)
“ tỷ trọng cong nghiệp va xay dựng cơ bản trong GDP đa tăng từ
22.6% (1990) len 30.3% (1995) tỷ trọng dịch vụ từ 38.6% len 42.5%
“(17)
2.1.2 NHỮNG ƯU ĐIỂM VA CAC MẶT CON TỒN TẠI
Trong qua trinh phat Triển kinh tế tiến len chủ nghĩa xa hội , nền kinh
tế Việt Nam đa đạt được những thắng lợi bước đầu hết sức to lớn đo
khong chỉ biểu hiện ở những con số phản anh qua trinh tăng trưởng ma
con thể hiện ở sự khăcs phục được sự tach rời người lao động khỏi tư
liệu sản xuất nen đảm bảo được tinh tập thể của viẹec tổ chức nền
sản xuất xa hội . Đo la do biết vận dụng chức năng tổ chức xa hội của
quy luật gia trị .Ben cạnh đo do biết kết hợp giữa lợi ich của ca nhan
với lợi ich kinh tế của tập thể va toan xa hoị nen việc thực hiện cong
bằng xa hội kich thich nỗ lực nang cao hiệu quả kinh tế va chất lưọng
cong tac ., đời sống của nhan dan tiếp tục được cảI thiện va nang cao
Việc định hướng nền kinh tế va tieu chuẩn hoa nền kinh tế đa chỉ ra
những mục tieu xac thực cụ thể cho từng bứoc tiến của nền kinh tế .
Ben cạnh đo ta cũng phảI nhấn mạnh tới những thuận lợi trong qua
trinh cảI cach kinh tế ở Việt Nam hiện nay đo la cung với xu thế phat
Trion kinh tế thế giới Việt Nam tiến hanh cảI cachs đồng thời với
nhiều nước nằm trong một vung tăng trưởng nhanh ( NICs ,A
SEAN ,)nen co thể học hỏi được nhiều ưu đIumột vấn đề nữa cần đề
cập la sự nhanh nhạy của Đảng va nha nước ta trong qua trinh đổi mới
cach thức quản ly va địng hướng nền kinh tế sao cho phu hợp với từng
thời kỳ.
29
§Ò ¸n KTCT
(16)(17) BaI “kinh t Vi t Nam ế ệ thời kỳ cả nước cung xay dựng
XHCN1976-1995 “ tr332-333 trong sach lịch sử kinh tế quốc dan
NXBgiao dục 1999
Tuy nhien ben cạnh những thanh cong con tồn tại những mặt hạn chế :
đo la sự vận dụng dập khuan những quy luật kinh tế , đoi khi cach nhin
nhận vấn đề con lung tung, quẩn quanh .Nền kinh tế nước ta vẫn con
mang nặng dấu ấn của nền kinh tế nong nghiệp lạc hậu va chưa thực
hiện tốt cần kiệm trong sản xuất , tiết kiệm trong tieu dung , nền kinh
tế phat Triển kha nhưng chất lượng va hiệu quả con thấp . Vai tro của
nha nước đối với nền kinh tế con yếu nen khả năng quản ly chưa
được bao quat
Noi tom lại trong qua trinh vận dụng quy luật gia tri vao nền kinh tế
Việt Nam tuy con co nhiều sơ suất nhưng cũng đa đạt được những
hiệu quả nhất định ếu co thể hạn chế những thiếu sot , phat huy
những thanh quả đa đạt được thi chac chắn trong tương lai khong xa
nen kinh tế Việt Nam sẽ phat Trion đuổi kịp cac nước trong khu vực
cũng như tren thế giới
2.2 NHỮNG GIẢI PHAP CHO VIỆC VẬN DỤNG QUY LUẬT GIA TRI VAO
NỀN KINH TẾ VIỆT NAM
30
§. ¸n KTCT
Đ trong th i gian t i qua trinh v n d ng ể ờ ớ ậ ụ quy luật gia trị vao nền kinh
tế Việt Nam khong con gặp những kho khăn trở ngại thi Đảng va nha
nước ta phảI thực hiện được những yeu cầu sau :
Việc vận dụng ben cạnh kế thừa cũng phảI co sự sang tao để thực sự
phu hợp với hoan cảnh va đIều kiện của nền kinh tế nước ta vốn la
nước đI len CNXHkhong qua trung gian la TBCN , nền kinh tế con
mang nặng tinh nong nghiệp lạc hậu .
ĐIều cần thiết thứ hai la phảI tăng cường lien kết cac quan hệ hang
hoa tiền tệ với cac quan hệ xa hội . Nang cao nhận thức va trinh độ
của con người vi đội ngũ vận dụng quy luật gia trị vao sản xuất la
ddiều quan trọng nhất . Nhận thức của con người mới quyết định vai
tro va hiệu quả của quy luật gia trị đối với nền kinh tế thị trường
Vấn đề đặt ra la phảI vận dụng quy luật gia trị trong kinh tế xa hội
chủ nghĩa ,hạn chế va hướng dẫn quy luật gia trị trong hai thanh phần
kinnh tế phi xa hội chủ nghĩa
Chinh sach gia cả ,chinh sach va biện phap quản ly thị trường phảI
nhằm tạo điều kiện phat huy cao độ tac dụng của quy luật gia trị trong
kinh tế xa hội chủ nghĩa hạn chế tac dụng của quy luật gia trị trong hai
thanh phần kinh tế phii xa hội chủ nghĩa .
Trong giai đoạn hiện nay ở nước ta kinh tế xa hội chủ nghĩa khong chỉ
chịu ảnh hưởng của quy luật kinh tế xa hội chủ nghĩa ,ma cồn chịu tac
động của cac quy luật gia trị trong cac thanh phần kinh tế khong xa hội
chủ nhgia .Vi vậy hạn chế một số xi nghiệp chạy theogia cả thị
trường khong tổ chức ,ban sản phẩm của xi nghiệp ra thị trường đo
vơi gia cao hơn hoặt tim mọi cach nang gia cao hơn gia quy định để thu
về chenh lệch gia cho lơI ich rieng của xi nghiệp cũng la một vấn đề
cần thiết sớm phải thựchiện.
31
§. ¸n KTCT
III KẾT LUẬN
Nền kinh tế nước ta đang trong qua trinh chuyển biến sau sắc từ kinh
tế chỉ huy sang kinh tế thị trường co sự quản ly của nha nước . Sự đổi
mới tư duy kinh tế của Đảng va nha nước ta thể hiện trong cac chinh
sach va cơ chế quản ly kinh tế đa phat huy được những động lực to lớn
của nền kinh tế mới đối với sự phat Trion của đất nước . Đặc biệt sự
đổi mới về cả nhận thức ly luận lẫn cong tac đieu hanh thực tiễn tren
lĩnh vực ap dụng quy luật gia trị định hướng XHCN vao nền kinh tế đa
gop phần đang kể vao những thanh quả kinh tế chung .
Thực tiễn những năm qua chứng tỏ rằng quy luật gia trị với những
biểu hiện của no như gia cả , tiền tệ , gia trị hang hoa .. la lĩnh vực tac
động hết sức nhanh nhạy va lớn lao tới đời sống kinh tế xa hội của đất
nước ảng va nha nước ta đa nhận thức đung đắn về vấn đề nay va đa
thực hiện nhiều cuộc cảI cach kinh tế tuan theo những nội dung của
quy luật gia trị nhằm hinh thanh va phat Triển một nền kinh tế hang
hoa XHCN đa dạng va hiệu quả va đa đạt được những hiệu quả nhất
định
Ben cạnh đo việc xụp đổ của nền kinh tế Lien Xo va cac nước Đong
Au cũng la một thực tế cho thấy quan niệm về gia trị gia cả ma cac
nước đo đa từng ap dụng co rất nhiều nhược đIểm va do đo khong thể
la cơ sở ly luận cho chinh sach đIều tiết nền kinh tế ỏ nước ta . Nhưng
những ly thuyết gia trị củakinh tế học phương tay mặc du co những ưu
đIểm nhất định nhưng cungsx co nhiều khiếm khuyết đặc biệt trong
quan đIểm về cơ sở khach quan của gia cả . Cach duy nhất để co được
32
§. ¸n KTCT
c s ly lu n đung đ n cho chinh sach phat ơ ở ậ ắ Trion kinh tế ở nước ta la
dựa tren nguyen ly cơ bản của ly luận gia trị , tiếp tục phat Triển no
cho phu hợp với yeu cầu nhiệm vụ mới , lam giau no bởi chinh những
thay đổi cho phu hợp với đIều kiện kinh tế của nước minh.
Tom lại qua trinh phat Triển kinh tế la một qua trinh lau daI , đoi hỏi
gắt gao việc ap dụng đung đắn cac quy luật kinh tế , trong thời gian
qua tuy đoI luc sự vận dụng đo của nước ta con chưa quan triệt nhiều
khi la sự quẩn quanh ,dập khuan nhưng ben cạnh đo ta cũng đa đạt
được nhữngtiếnbộ nhất định ma nếu tiếp tục phat huy thi trong tương
lai khong xa chung ta sẽ co một nền kinh tế XHCNphat Triển va thịnh
vượng
33
§. ¸n KTCT
34
§. ¸n KTCT
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tạp chi cộng sản số 15(thang 8-2001)
2. Tư bản quyển 3, ST,H,1978
3. Vai tro quản ly của nha nước về gia trong nền kinh tế thị trường
ở nước ta – Trần Hậu Thự
4. Sach lịch sử kinh tế quốc dan – NXBGD 1999-
5. Paul A.samuelson va William Dordhaus: Kinh tế học, Viện quan
hệ quốc tế, 1990
6. Nguyễn Tiến Hoang: HDI – tieu chi cho phat triển ; T/C “Quốc
tế”, số 49/50(thang 11/12)/1993
7. Nguyễn Tiến Hoang: Học thuyết gia trị của C.Mac trong thời đại
hiện nay; Học viện CTQGHCM, Trung tam TT-TL, H;1993
35

Polaroid